Bệnh đau lở loét bao tử |
Người viết Bs Trương Ngọc Thanh | |
ngày 02, tháng 04, năm 2008 | |
(Ulkuskrankheit, Ulcera ventriculi et duodeni) - Bác sĩ : Trương Ngọc Thanh Cách đây đã lâu, có lẽ hơn 14 năm về trước, trong một lần trực cấp cứu chúng tôi được điều đến nhà một bệnh nhân nằm khá xa thành phố. Tìm hiểu tiền sử bệnh cho thấy, bệnh nhân bị đau bao tử từ nhiều năm qua, ăn uống thất thường do nghề nghiệp, hút thuốc và uống rượu nhiều. Helicobacter pylori (HP) đã được hai Bác sĩ về khám nghiệm vi mẫu và giảo nghiệm tử thi (Pathologe) người Úc là Barry Marshall (Adelaide) và Robin Warren (Perth) cùng mô tả từ năm 1982. Trong các vi mẫu dạ dày của những bệnh nhân bị đau bao tử hai ông tìm thấy các xoắn khuẩn hình đũa, hiếu khí và Gram âm này. Để chứng minh nguồn gốc của sự lở loét dạ dày do HP gây ra Marshall đã uống vào một lượng lớn HP trong thí nghiệm với chính mình. Sau đó ông ta thực sự bị đau và lở loét dạ dày. Năm 1983, vào thời điểm này, công bố của Marshall đã bị y giới cười chê và chế nhạo. Tất cả đều tin rằng ở bao tử với nồng độ pH là 1 (độ chua của dạ dày do Acid Chlohydric HCl, chua hơn giấm ăn gấp nhiều lần, là nơi tuyệt đối vô trùng. Ở dạ dày không có một loại vi trùng nào có thể tồn tại được và HP cũng không là nguyên do gây bệnh được. Mãi đến hơn 22 năm sau, đánh giá và mô tả của Marshall và Warren đã được vinh danh với giải thưởng cao quý Nobel về y học vào năm 2005. Nhờ vào đó, việc điều trị bệnh lở loét bao tử với thuốc kháng sinh mà có đến 90% bệnh nhân được chữa khỏi. Vào những năm 1896 xoắn khuẩn hình đũa HP cũng đã được mô tả tìm thấy trong dạ dày các loài gia cầm. Đến nay, thì loài người là nguồn dự trữ bệnh duy nhất và lây trực tiếp qua đường phân - miệng (Fäkal – oral) hoặc từ miệng qua miệng (oral – oral). Nếu dụng cụ dùng cho phương pháp nội soi dạ dày (Gastroskopie) không được khử trùng đúng tiêu chuẩn thì đây cũng là nguồn truyền bệnh. Trong tường trình mới nhất của Hiệp Hội Vi Khuẩn Học Bắc Mỹ từ Toronto Canada cho thấy muối ăn Nacl với hàm lượng cao, ngoài việc làm tăng huyết áp còn có tác dụng kích thích hoạt động của HP gây lở loét bao tử. Nghiên cứu từ Đài Loan với 1.225 bệnh nhân trong hơn 6 năm đã được công báo vào tháng 7 vừa qua xác nhận HP là một trong những nguyên do gây ra ung thư dạ dày, chiếm vị trí thứ 4 trong các bệnh ung thư gây tử vong. Một khía cạnh khá lý thú qua theo dõi ở các bệnh nhân bị lở loét bao tử thì thường họ và con cái của họ ít hoặc không bị các bệnh dị ứng da (Ekteme). I. Bao tử và chức năng sinh học Là một túi chứa thức ăn có thể tích giãn nở từ 1,6 đến 2,4 lít. Thuộc bộ máy tiêu hóa, bao tử có thành được cấu tạo với nhiều lớp cơ trơn xếp chéo nhau, nhờ đó mà bao tử có được tính dai và bền vững. Lượng dịch vị tiết ra từ 1 đến 3 lít mỗi ngày. Sự tiết dịch vị nhiều, ít tùy thuộc vào các kích thích thần kinh vị giác, thị giác, khứu giác, thính giác và thời gian lưu trữ, thành phần thức ăn trong dạ dày. Thức ăn sau khi được nhai kỹ từ miệng đi qua thực quản vào dạ dày. Tùy theo thành phần (chất béo, đường, thịt...) thức ăn được lưu trữ ở đây lâu hay mau để được co bóp trộn lẫn với dịch vị. Sau đó thức ăn này đi vào thập nhị chỉ tràng (đoạn đầu của ruột non) để được đưa vào ruột non. Acid Chlorhydric tạo độ chua ở dạ dày, đồng thời kích thích các tiền phân hóa tố hoạt động. HCl còn có nhiệm vụ bảo vệ dạ dày chống lại các vi khuẩn. II. Bệnh Dịch Học III. Cơ chế bệnh học và nguyên nhân gây bệnh A. Các yếu tố từ bên ngoài B. Các yếu tố từ nội quan 2. Rối loạn cử động nhu động ở các bệnh nhân bị bệnh tiểu đường; nguyên do có sự rối loạn hoạt động vùng hạ vị dạ dày và thập nhị chỉ tràng, dần đến mật gan bị dội ngược lên dạ dày. 3. Cường tuyến phó giáp trạng (Hyperparathyreodismus) tuy ít gặp nhưng cũng gây lở loét bao tử do lượng Calcium quá cao gây kích thích tiết nhiều Gastrin và HCl. 4. Zollinger – Ellison – Syndrom (Gastrinom): Gây ra do các tế bào ung thư tạo quá nhiều Gastrin. 5. Ghi nhận ở các bệnh nhân có nhóm máu O có tỷ lệ lở loét bao tử cao hơn 50% so với các nhóm máu khác. IV. Triệu chứng bệnh lở loét dạ dày và thập nhị chỉ tràng V. Phương thức định bệnh - Nhờ vào phương pháp nội soi (Gastro- Duodenoskopie) người thầy thuốc có thể quan sát trực tiếp, định vị trí vùng bị lở loét, lấy vi mẫu từ màng bao tử để khám nghiệm, làm các thử nghiệm nhanh tìm HP với các phản ứng hóa học như: * Urease Schnelltest: Dựa vào sự hiểu biết, xoắn khuẩn HP hiếu khí tạo ra Urease – Enzyme này phân hủy Harnstoff để tạo nhiều Ammoniak NH4+. Nhờ vào dung dịch kiềm này mà các xoắn khuẩn HP có thể trung hòa được Acid trong màng nhầy bao tử, nhờ đó mà chúng tồn tại được trong dạ dày. - C13 Harnstoff – Atemtest: Bệnh nhân được uống một dung dịch loãng với phân tử Harnstoff được định bởi nguyên tố C bằng chất đồng vị. Chất Harnstoff được vi khuẩn xử dụng biến đổi thành CO2 và được đo trong không khí thở ra của bệnh nhân. VI. Phương thức điều trị *Dược phẩm cổ điển được nhắc đến là Magnesium (Maalox) hoặc Bicarbonat (Maaloxan), Aluminium với tác dụng hóa học làm trung hòa Acid trong dạ dày làm giảm đau rõ rệt, các chất này được gọi chung là Antacida. *H2 – Blocker: Như Cimetidin, Ranitidin, được uống về đêm. Nhờ vào sự ức chế các Rezeptor của tế bào sản xuất Acid nên lượng Acid hoạt động giảm đi rõ rệt. Đến thời đại HP (HP – Ära) thì các loại thuốc này đi dần vào lãng quên, vì tính cách điều trị là lành bệnh không lâu dài. A. Phương thức tẩy diệt HP 2. Kháng sinh như Clarithromycin, Amoxicillin, Metronidazol, Levofloxacin, Gatifloxacin, Tetrazyklin có tác dụng diệt khuẩn HP. Thành công điều trị, khi được định bệnh đúng, lên đến 90%, khi bệnh nhân làm đúng lời dặn bác sĩ. B. Phương pháp phẫu thuật - Được nhắc đến là việc cắt bỏ một phần bao tử theo Bilroth I và Bilroth II và tạo đường tiêu hóa mới theo Roux -Y- Rekontruktion. - Elektive Vagotomie được thực hiện nhiều vào những năm 1970–1980 với mục đích loại bỏ tác dụng của dây thần kinh số X nhờ đó mà lượng Acid tiết ra giảm bớt, thường áp dụng khi bị lở loét ở cuống dưới dạ dày, vùng thập nhị chỉ tràng. Thay đổi lối sống, ăn uống, ngủ điều độ đúng giờ, dùng các thức ăn nấu chín, tránh Streß, giảm rượu và thuốc lá cũng góp phần không nhỏ trong việc điều trị bệnh đau bao tử. Hy vọng chúng ta sẽ có những ngày xuân thật vui, bên những mâm cơn với bánh chưng, rượu ngọt, mứt thơm... đầy hương vị mùa xuân. |